پیرمحمد تورانی
دور نهم مذاکرات میان هیأت‌های ایالات متحده امریکا و طالبان در دوحه به پایان رسید. رییس هیأت مذاکره کننده ایالات متحده – آقای خلیل‌زاد، جهت شریک ساختن نتایج مذاکرات با مقامات حکومت و رهبران مطرح افغانستان به کابل آمد. او حداقل چهار مرتبه با رییس‌جمهور دیدار و ملاقات داشت. از قراین چنین معلوم شد که آقای اشرف غنی از نتایج مذاکرات و مسوده توافق جانب امریکا با طالبان کامل رضایت ندارد.
آقای خلیل‌زاد در مصاحبه با تلویزیون خصوصی طلوع نیوز اظهار کرد که بعد از منظوری توافق‌نامه از طرف رییس جمهور ایالات متحده امریکا و امضای آن از طرف چهره های با صلاحیت طرفین، امریکا در طی 135 روز 4500 سربازش را از افغانستان بیرون می‌کند.
مذاکرات از ماه میزان سال 1397 بین امریکا و طالبان آغاز شده بود. آقای خلیل‌زاد در جریان نه ماه مذاکرات، سفرهایی به کشورهای اروپایی، روسیه، چین، هندوستان، اوزبیکستان، پاکستان و افغانستان داشت. طولانی‌ترین دور مذاکرات، دور پنجم آن بود که حدود شانزده روز به درازا کشید.
آقای خلیل‌زاد در صحبت‌هایش همواره تأکید بر آن داشت که بر سرِ چهار موضوع اساسی (خروج قوای خارجی، عدم فعالیت‌های ضد منافع امریکا و متحدینش از خاک افغانستان، مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس) همزمان توافق صورت می گیرد؛ اما از اظهارات اخیرش نمایان گردید که این توافق بالای دو موضوع یعنی جدول زمانی خروج عساکر خارجی و عدم فعالیت بر ضد منافع امریکا صورت گرفته و مسئله آتش‌بس و مذاکرات مستقیم به آینده معطل شده است.
طالبان در جریان مذاکرات به حملات شان در ولایت‌های شمال و حملات انتحاری در شهر کابل افزودند. به ویژه حمله های انتحاری بر کمپ گرین ویلیج در منطقه‌ی قابل بای کابل و حمله‌ی موتر بم در شش درک نگرانی‌ها نسبت نیت طالبان به صلح را بیشتر کرد. در حمله‌ی انتحاری طالبان در شش درک دوازده نفر به شمول یک سرباز امریکایی و یک سرباز رومانیایی جان‌های شان را از دست دادند. این حمله به تأریخ 5 سپتمبر سال روان میلادی به وقوع پیوست.
مقام‌های امریکایی از سرسختی جناح طالبان در جریان مذاکره و ادامه‌ی اعمال خشونت آمیزشان در قبال نیروهای خارجی مستقر در افغانستان نارضایتی خویش را ابراز کردند. چندی پیش مجله‌ی تایم در یک گزارش اختصاصی خود به نقل از منابع مطلع خبر داد که: «پومپئو نمی‌خواهد امضایش پای توافق با طالبان باشد.»
به نوشته‌ی تایم «خطر بالای به هم خوردنِ این توافق‌نامه و عدم پای‌بندی طالبان به آن از جمله‌ی علت‌های بی علاقگی آقای پومپئو به امضای آن است.».
مارک اسپر وزیر دفاع امریکا در نشست خبری با همتای فرانسوی‌اش در پاریس گفت: «نظر ایالات متحده امریکا این است که بهترین راه پیشرو توافق سیاسی است و ما با حوصله مندی همین راه را پیگیری می کنیم؛ اما این به معنای آن نیست که به هر نوع معامله‌ای تن بدهیم.» او گفت: «می‌خواهیم مطمئین شویم که به یک توافق مطلوب دست یابیم، توافقی که دست کم امنیت کشورها و مسیر روشن تری را برای مردم افغانستان تضمین کند.»
از اظهارات آقای خلیل‌زاد واضح شد که مسوده‌ی توافق حاصله مسیر روشنی را برای مردم افغانستان نه تنها تضمین نمی‌کند بلکه مردم افغانستان را به یک راه ناروشن و تاریک سوق می‌دهد.
کنگره‌ی امریکا از شروع مذاکرات، به مذاکرات با شک و تردید نگاه می‌کرد، چنان که کنگره امریکا از آقای خلیل‌زاد خواست تا با حضور در جلسه‌ی علنی کمیته‌ی روابط خارجی مجلس نمایندگان این کشور جزئیات توافق با طالبان را در اختیار کنگره و مردم امریکا قرار دهد.
در نامهای که الیوت اینگل، رییس کمیته‌ی روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا به آقای خلیل‌زاد فرستاده، آمده است که: «من می‌خواهم صراحتا بگویم که حضور شما در این جلسه را اختیاری نمی‌دانم. حضور شما در این کمیته در یک محیط آزاد برای توانایی ما در ایفای مسوولیت های نظارتی خود الزامی است.» در ادامه این نامه آمده است: «اگر این نامه برای اطمینان از حضور شما کافی نیست، گزینه‌های دیگری را در نظر می‌گیریم تا این جلسه به موقع برگزار شود.»
آقای خلیل‌زاد در نزدهم سپتمبر به کنگره حاضر شد.
از اظهارات جدی رییس کمیته‌ی روابط خارجی کنگره امریکا برملا می‌شود که مذاکرات صلح به مسیر روشنی که قناعت کنگره و مردم امریکا را حاصل کرده باشد، روان نبوده است. آقای ترامپ رییس جمهور امریکا عصر روز شنبه هفتم سپتمبر در چند توییت متوالی در مورد لغو دیدارش با رهبران طالبان و رییس جمهور امریکا خبر داد. به گفته‌ی مقامات امریکایی قرار بوده که فردای آن روز (یکشنبه هشتم سپتمبر) ترامپ با رهبران طالبان و رییس‌جمهور غنی به طور جداگانه در کمپ دیوید دیدار کند.
او گفته علاوه بر لغو دیدار، دستور به توقف گفت‌وگوها میان امریکا و طالبان داده است. رییس جمهور امریکا کشته شدن دوازده نفر از جمله یک سرباز امریکایی در پی یک حمله‌ی انتحاری در کابل را که طالبان مسوولیت آن را به عهده گرفته بودند، دلیل لغو مذاکرات جانب امریکا با طالبان خواند.
در هجدمین سالگرد حملات یازدهم سپتامبر بر مرکز تجارت جهانی در نیویارک، در امریکا یابود به عمل آمد. در این روز امریکایی‌ها بار دیگر قربانی های آن حمله را به یاد آوردند. قابل ذکر است که مردم امریکا حاضر نیستند به طالبان امتیاز بزرگ بدهند و امارت اسلامی ایشان را بپذیرند. سناتوران برجسته‌ی امریکا مخالفِ خروج عجولانه‌ی نیروهای امریکایی از افغانستان استند. در یازدهم سپتامبر در جلسه‌ی ملل متحد، نمایندگان کشورهای روسیه، چین و آلمان خواهان از سرگیری مذاکرات صلح بین هیأت های امریکایی و طالبان شدند؛ اما نماینده ملل متحد در افغانستان خواهان مذاکره ی مستقیم میان دولت و طالبان شد.
آیا دولت و جناح های داخل نظام جمهوری اسلامی افغانستان در صورت برگزاری مذاکرات بین‌الافعانی آمادگی لازم را برای شرکت در این مذاکرات دارند؟ جواب منفی است. به خاطری که رییس‌جمهور غنی و داکتر عبدالله رییس اجرائیه در مورد هیأت مذاکره کننده دولت و اجندای مذاکره فکر واحد ندارند. احزاب عمده‌ی سیاسی و شخصیت‌های بانفوذ کشور و آنهایی‌که در زمان زمامداری آقای کرزی شریک حکومت بودند، به شمول شخص کرزی، یک موقف واحد درباره‌ی مذاکره اتخاد نکرده اند. سفرهای خوش‌بینانه‌ی سیاسیون در مسکو، اسلام آباد و دوحه جهت تبادل افکار با طالبان باعث عمیق‌تر شدن شکاف میان رییس‌جمهور غنی و سیاسیون شده است.
بلند کردن آواز از آدرس‌های مختلف با خواست‌های متفاوت طرفداران نظام سیاسی موجود کشور را به بحران سوق می‌دهد و اعتماد مردم و روحیه نیروهای دفاعی را خدشه‌دار می‌کند.
با لغو مذاکرات دوحه، مورال و روحیه رزمندگان دفاعی کشور بالا رفت و به پیروزی های قابل حساب در جبهات جنگ دست یافتند. ولسوالی‌های وردوج، یمگان و کران و منجان در ولایت بدخشان از تسلط طالبان آزاد گردید. جنگ و محاربه از گوشه های شهرهای قندوز و پلخمری به ولسوالی های این ولایت‌ها انتقال یافت. راه پلخمری – قندوز، پلخمری- بلخ و پلخمری- کابل دوباره به روی رفت و آمد مسافرین باز شد. حملات طالبان در فراه عقب زده شد و ولسوالی اناردره ولایت فراه از وجود طالبان پاکسازی گردید. قرار اظهارات رییس جمهور غنی، در جریان یک هفته هزار طالب در جبهات جنگ کشته شدند.
با لغو مذاکرات صلح از طرف رییس جمهور ایالات متحده امریکا، قرار اظهار سهیل شاهین سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر که در مصاحبه با تلویزیون الجزیره ظاهر شد، طالبان شگفت زده شده اند. او گفت، موضوع آتش بس در متن مذاکره‌ی طالبان و امریکا شامل نبود.
به گمان اغلب، راهبرد امریکا در قبال جنگ و صلح افغانستان تغییر می‌خورد. قرار اظهار بعضی منابع ایالات متحده امریکا تاکنون 974 میلیارد دالر در افغانستان هزینه کرده است. قرار اظهار پنتاگون، ایالات متحده امریکا سالانه 45 میلیارد دالر در افغانستان مصرف می‌کند. تا امروز به تعداد 3500 سرباز امریکایی و متحدین آن در افغانستان جان باختند و در دوره‌ی حکومت وحدت ملی بیشتر از 45هزار سرباز و افسر نیروهای مسلح در جنگ با طالبان به شهادت رسیدند. این همه ضایعات و تلفات برای استقرار حکومت مردم‌سالار و آوردن دموکراسی بود.
اگر حکومت امریکا، بازگشت رژیم امارت اسلامی طالبان را در افغانستان می‌پذیرفت، نزدم مردم امریکا و جهانیان صلابت جهانی خویش را از دست داده و به منافع ملی امریکا صدمه می زد. گرچه آقای ترامپ در کمپاین های انتخاباتی دوره ی اول ریاست جمهوری خویش ختم جنگ را در افغانستان وعده داده بود، ختم جنگ و صلح باعزت در افغانستان در آستانیه‌ی انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 امریکا هم برای مردم و رییس جمهوری امریکا خیلی مهم است.
وضع موجود از حکومت افغانستان (ریاست جمهوری و ریاست اجرائیه) سیاسیون مطرح، جامعه مدنی و رسانه‌ها می طلبد تا از فرصت پیش آمده استفاده‌ی بهینه کرده، در راه بیرون رفت از بحران کنونی از اختلافات به وجود آمده صرف نظر کنند و برای بقای نظام، انتخابات شفاف و عاری از تخلفات را برگزار کرده و به نتیجه‌ی آن احترام گذارند. تیم‌های شکست خورده در انتخابات به حیث اپوزیسیون قانونی مبارزات خویش را ادامه دهند تا به حیث یک نیروی فشار با دیگر نهادهای جامعه تأثیرگذار باشند.
